Herdenking Westerveld, 14 april 2013

Toespraak Dick de Winter

Beste vrienden/aanwezigen,

Fijn dat jullie vandaag weer hier aanwezig zijn. Gisteren, om 8 uur ’s morgens op maandagmorgen, 71 jaar geleden vielen de schoten.

Also a warm welcome to Bonnie Triyana, a historian from Indonesia. We are happy that you can attend our commemoration. I hope that you will also have the possibility to come with us to De Dwarsligger, where we will have coffee and cake and the opportunity to talk.

Ik wil eerst ook mijn excuses aan Jaap Haije aanbieden. In de convocatie heb ik geschreven dat hij de neef van Ab Menist was. Fout, hij is de kleinzoon en dat had ik natuurlijk moeten weten.

Achter ons is het monument dit jaar grondig aangepakt, gerenoveerd. We constateerden vorig jaar al dat er stenen aan de achterkant hadden losgelaten. Navraag leerde dat er nog veel meer moest gebeuren om het monument in stand te houden. Er moest worden uitgehakt, gemetseld en gevoegd. Ik denk dat het goed gebeurd is.

De kosten waren hoog voor ons comité: €3.600,-. Op onze website is al geschreven als dat mogelijk is een bijdrage aan het herstel te leveren. Elke bijdrage, hoe klein ook, is welkom.

Ons zijn een aantal overlijdensberichten toegekomen:
R. Polak, Baarn
J. Linnebank, Amsterdam
H.A. Dolleman uit Beverwijk. Ongetwijfeld familie van Willem Dolleman, gefusilleerd. Zie hierachter monument.
G.J. Koeslag uit Opheusden. Familie van Jan Koeslag die ook gefusilleerd werd. Zie hier achter. Ik kom er nog op terug een andere keer.
S. Putmans, Oostelbeers.
Ik wens de familieleden veel sterkte.

En dan Sima Sneevliet, de dochter van Henk Sneevliet en Sima Zjolkovski
en Fritjof Tichelman. Daar wil ik langer bij stilstaan.

Eerst over Sima Sneevliet, die afgelopen 2 april overleed en die op 9 april hier op Westerveld gecremeerd werd. Van ons herdenkingscomité lag er een bloemstuk op de kist. Het was een waardige afsluiting van haar leven. Ellen Santen, Rina Hilarius, Igor Cornelissen, Henk Smeets en ik hebben daar gesproken. Op de overlijdenskaart stond dat naast bloemen een bijdrage voor het monument op prijs werd gesteld. Wat wij natuurlijk ook op prijs stellen.

Ik hoorde van Ellen Santen, die met Bob de Wilde steeds bij haar op bezoek ging in Zandvoort, waar ze in het zorgcentrum Huis in de duinen verbleef, dat het niet goed ging. Dat was eigenlijk al lange tijd zo. Jaren terug was al op herdenkingen hier merkbaar dat dementie had toegeslagen. Keek je in haar vroeger zo scherpzinnige en pientere ogen dan merkte dat er iets veranderd was. Haar zus Renée Swart en haar vriendin Rina Hilarius hebben Sima in die moeilijke fase geweldig geholpen.

De Perestrjka van Gorbatsjov in 1988 maakte het voor Sima – ze was toen 65 jaar – mogelijk definitief naar Nederland te komen. De jaren van isolatie en censuur waren voorbij. Ze maakte contact met Igor Cornelissen, die voor Vrij Nederland schreef. Op de herdenking van dat jaar leerde ze Theo van Veen kennen, die lid was van ons herdenkingscomité. Ze trouwden.

Kleine Sima was de dochter van haar Russische moeder Sima Zjolkovski. Ze was in China verwekt door Henk Sneevliet. Grote Sima werd Sneevliets derde vrouw. Om onder andere politieke redenen – Sima bleek een fantieke Stalinaanhangster – scheidden ze in 1934. Sima vertrok met haar zus en nieuwe vader Jef Swart naar de Sovjet Unie.

Sima wist in 1956 al dat haar vader de oorlog niet had overleefd. Als Tass-correspondent werkte ze in Wenen waar ze artikelen uit Amerikaanse, Duitse en Engelse kranten vertaalde. Sima was taalgevoelig; het was opmerkelijk dat ze zo goed Nederlands sprak. Als kind had ze dat in Amsterdam geleerd. Alleen uitdrukkingen en schrijven, dat gaf problemen.

Sima schreef in 1994 het boek Mijn jaren in stalinistisch Rusland. Radio- en tv-aandacht waren het gevolg. Ze ging mee naar de onthulling van straatnaambordjes. Na de armoede en angst in de Sovjet Unie was de zekerheid in Nederland een ware opluchting. Ze was gelukkig in Nederland. Ook omdat inspanningen van advocaat Arnout Willems ertoe hadden geleid dat Sima werd erkend als dochter van Nederlander Henk Sneevliet.

Aan politiek deed ze niet meer. Te begrijpen na alle doorstane ellende in de Sovjet Unie.

Via de stichting STER maakte ze zich sterk voor armlastigen in Rusland. Ze bracht zelf dat geld naar Rusland, tot dat niet meer kon vanwege de haar geestelijke problemen.

Opvallend is Sima’s grote mentale veerkracht na alles wat ze in haar leven heeft mee gemaakt. Lees haar boek maar.

Ik wens de familie en vrienden veel sterkte met dit verlies.

Op 20 juni 2012 overleed historicus Fritjof Tichelman. De laatste jaren moest hij helaas door ziekte op onze bijeenkomsten verstek laten gaan. Dat meldde hij altijd trouw. Daarvoor was hij een bekende verschijning en sprak hij soms op onze bijeenkomsten. Hij besteedde veel aandacht aan een studie van Indische Sociaal-Democratische Vereniging (ISDV), opgericht door Henk Sneevliet. Het resulteerde in een prachtig boek waarin de rol van de Politieke Opsporingsdienst en de geheime dienst via de bronnen prachtig werd belicht. Ook schreef hij een biografie van Henk Sneevliet. Het is in vele talen vertaald.

Fritjof Tichelman was verbonden aan het IISG, het Internationaal Instituut voor Sociale geschiedenis, waar hij hecht samenwerkte met zijn collega Emile Schwidder. Zij maakten samen een heruitgave van het Proces Sneevliet. Velen van u kennen hen ongetwijfeld van dat instituut.

Fritjof was, dat heb ik ervaren, altijd heel hulpvaardig. Als ik hem belde omdat ik iets wilde weten voor een artikel, stond hij direct klaar om literatuur aan te dragen om het probleem/de vraag van alle kanten te bekijken. Voor velen is hij belangrijk geweest bij hun marxistische vorming.

Fritjof Tichelman was een telg uit een Indonesische familie. Voor studie kwam hij naar Nederland. Hij begon zijn politieke carrière in de democratisch-socialistische studentenorganisatie Politeia. Ik denk aan de bekende foto waarbij hij en anderen uit protest op straat zaten om de protesteren en aandacht te vragen voor de gevangenneming van Sal Santen. Vanaf midden jaren zestig was hij een belangrijk lid van de leiding van de Nederlandse sectie van de Vierde Internationale en actief redacteur van het blad De Internationale. Ook speelde hij in de jaren na de Cubaanse revolutie een belangrijke rol in de solidariteitsbeweging met Cuba en het Cuba-bulletin, dat ook bij ons thuis gelezen werd.

Na zijn afstuderen werd hij medewerker van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, IISG, en werd hoofd van de Azië-afdeling. Na die tijd was hij nog wetenschappelijk directeur. Zijn onderwerp was de studie van de zogenaamde Aziatische productiewijze en hoe klassenformaties in Azië, met name in China en Indonesië, anders vorm kregen dan in Europa.

Ik wens de familie veel sterkte.

Ik wil nog even kort terugkomen op de onthulling van het informatiebord op 11 november 2012, vlakbij de ingang van kamp Amersfoort. In de convocatie stond al kort iets; op onze website staat het uitgebreider.

Op die precieze plaats van executie werden de leden van het Marx-Lenin-Luxemburg Front gefusilleerd en begraven. De samenwerking met de medewerkers van kamp Amersfoort is altijd prima geweest. Op de 11e november werden we eerst in het museum ontvangen door de directeur.

Jaap Haije hield bij het informatiebord in het bos een toespraak, daarna volgde de onthulling.

Theo Hartogs uit Amersfoort was er ook bij. Hij stuurde later dit gedicht dat zijn gevoelens die middag weergeeft. Hij heeft er ook voor gezorgd dat er dit jaar op 13 april, dus gisteren, bloemen zijn gelegd.

Buig nooit
Een zonnestraal verwarmt de plek
Een vogel fluit
En begroet de bezoekers
De stilte van het bos, gepast doorbroken
Verdriet vertolkend.
Harten geraakt, een traan rolt.
Verdriet verandert, wordt woede,
Zet zich om in verbondenheid,
Verandert In strijdbaarheid.
De geest van de doden
Vermengd met optimisme,
Laat ons voelen
Dat een offer, wat verdriet geeft,
Nieuw verzet baart:
Drang naar vrijheid
Waarvoor zij hun leven gaven.
In iedere actie nu, in ieder vlammend betoog
Klinkt de oproep van deze mannen:
Buig nooit voor je onderdrukker

Toespraak Ron Blom

Geachte aanwezigen,

Elk jaar staan we hier stil bij waar deze mannen en hun vrouwen voor stonden.

En dan blikken we ook altijd weer graag terug naar het heden. De mensen voor wiens monument we hier staan zouden het niet anders gewild hebben.

Ik moet dan bijvoorbeeld denken aan de demonstratie van de medewerkers in de thuiszorg van afgelopen zaterdag. Zesduizend zorgwerkers verzamelden zich in Den Haag.

Zij en hun medestanders (werknemers en gebruikers van de zorg) verzetten zich tegen de afbraak van de thuiszorg, tegen de flexibilisering, tegen de afbraak van de welvaartsstaat als gevolg van de economische crisis.

Het lijkt er sterk op dat we de vakbeweging weer van de grond af aan moeten opbouwen. Een vakbeweging die democratisch, strijdbaar en effectief is. De mannen die we hier gedenken waren ook actief in de vakbond, meestal in het door Sneevliet geleide Nationaal Arbeidssecretariaat (NAS).

Ik zag daar in Den Haag veel activisten die niet moegestreden zijn en op hun manier een bijdrage blijven leveren aan de strijd hier en nu.

Ik bespeur ook wat meer openheid en geneigdheid tot samenwerking.

Ik sta hier ieder jaar mede stil om vooruit te komen. Dat is niet altijd makkelijk. Maar het kan en het moet… voor onze voorgangers, voor onze kinderen en kleinkinderen, maar ook voor onszelf!

Toespraak Bonnie Triyana

A Virus Named Sneevliet

Ladies and gentlemen, friends and comrades,

I am grateful to Dick de Winter, the chairman of Sneevliet Herdenking Committee, who together with Emile Schweider of the IISH have encourage me to be here to commemorate Henk Sneevliet. Next to this, I would like to thank the family of Henk Sneevliet. I have talked to some of you, your story about Sneevliet is moving and has inspired me.

As part of a younger generation from Indonesia that is learning its nation’s history, I am proud that Henk Sneevliet left its mark on Indonesia’s past. His was far from a greedy, profiteering Dutch man in a colonized land. On the contrary, he came with a deeper calling: to instill an exploited nation with class consciousness.

Sneevliet is a fighter figure, whose lifetime was dedicated to humanity and to the dignity of those oppressed by colonialism and imperialism. Although his presence in Indonesian history was brief, lasting from 1913-1918, it has major influence on long-term changes in Indonesia.

He perceived Indonesians not as objects of exploitation, but as equal human beings and fellow compatriots, who wanted to gain freedom. Sneevliet established a trade union for railway employees, the VSTP, and later the Social-Democratic Association, ISDV, which were significant contributions to the empowerment of the labor community in Indonesia.

Sneevliet was a teacher as well as a source of inspiration for the movement in Indonesia. Semaun, a leftwing activist in Indonesia, was the first native to be inspired by Sneevliet. Semaun later became a central figure in the liberation movement of Indonesia.

The influence of Sneevliet’s progressive thinking was infectious. Like a virus, his courage and strength were quickly transmitted to various movement activists and their communities. From Semaun to Darsono, his influence spread to Haji Misbach and Mas Marco Kartodikromo.

As a young man living in a land once inhabited by Sneevliet, where he risked his life for a colonized nation, I have the utmost respect for Sneevliet. He was a person who stood firm on the principles of justice and equality. He was man ahead of his time: fighting for social justice when disparity was flourishing; struggling against capitalism when it was at full force. Furhtermore, he was a legendary stubborn anti-fascist.

Today, you and I, all of us here gather in remembrance of a human being, a father, a grandfather, a brother, and a friend who had spent his whole life fighting for the well-being of other people.

To him I bow down, in greatest respect, and allow me in the name of my forefather, back in Indonesia, to thank Henk Sneevliet for his role in our history: the history to fight for freedom from a nation perpetually striving.

Thank you.

Amsterdam, 14 April 2013.