Op 13 april 1942 werd de revolutionair-socialist Henk Sneevliet samen met zes andere verzetsstrijders van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front (MLL-Front) door de bezetter vermoord. Een achtste lid van de groep had zich al eerder in zijn cel van het leven beroofd. Op 16 oktober 1942 werden nog twee leden als gijzelaars geëxecuteerd.

In 2012 werd op de plaats van executie, vlak bij de ingang van Kamp Amersfoort, door het Sneevliet Herdenkingscomité een plaquette voor de gevallenen onthuld. Ieder jaar organiseert het Sneevliet Herdenkingscomité een bijeenkomst om de gevallen revolutionair-socialisten te herdenken en bewust te blijven van hun strijd voor socialisme en vrijheid.

Henk Sneevliet
Henk Sneevliet (1883-1942) was een Nederlandse revolutionair van internationale allure. Hij begon zijn politieke carrière in Zwolle, waar hij lid werd van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij en gekozen werd tot gemeenteraadslid. In 1911 werd hij tevens voorzitter van de vakbond voor spoor- en tramwegpersoneel.

Na de internationale zeeliedenstaking van 1911 kwam Sneevliet in conflict met de leiding van de vakbeweging en met SDAP-leider Pieter Jelles Troelstra. Sneevliet werd gedwongen af te treden en vertrok naar Nederlands-Indië. Daar speelde hij een grote rol in de opbouw van de onafhankelijkheidsbeweging. Hij was actief in de Indische Vereeniging van Spoor- en Tramwegpersoneel en medeoprichter van de Indische Sociaaldemocratische Vereeniging (ISDV), die in 1920 haar naam veranderde in Partai Komunis Indonesia (PKI).

Na de Russische Revolutie werd hij uit Indië verbannen en trok naar de pas opgerichte Sovjet-Unie waar Lenin hem de opdracht gaf om de opbouw van de Chinese Communistische Partij te begeleiden. In 1924 kwam Sneevliet terug naar Nederland, waar hij voorzitter werd van de radicale vakcentrale Nationaal Arbeids-Secretariaat. Sneevliet keerde zich tegen Stalin en richtte in 1929 met medestanders de Revolutionair Socialistische Partij op. De partij fuseerde in 1935 met de Onafhankelijke Socialistische Partij tot de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij (RSAP).

Sneevliet werd zo de leider van een beweging die zich keerde tegen stalinisme, fascisme en reformisme. Als partijleider was hij lid van de Amsterdamse gemeenteraad en de Provinciale Staten. In 1933 werd hij daarnaast gekozen tot Tweede Kamerlid.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ging Sneevliet met zijn partij direct ondergronds en richtte het Marx-Lenin-Luxemburg-Front op. In de nacht van 6 op 7 maart 1942 werd hij gearresteerd op een schuiladres in Bergen op Zoom. Op 13 april 1942 werd hij na een kort proces wegens verzetswerk samen met zes medestrijders geëxecuteerd.

Hij liet een vrouw, een dochter en stiefdochter achter.

Het leven van Henk Sneevliet is beschreven in Max Perthus, Henk Sneevliet. Revolutionair socialist in Europa en Azië (Nijmegen: SUN, 1976) en in Fritjof Tichelman, Henk Sneevliet. Een politieke biografie (Amsterdam: Van Gennep, 1974).

Meer informatie over Henk Sneevliet is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme en op deze website en deze website en deze website en deze website en deze website en deze website.

Ab Menist
Ab Menist (1896-1942) was opgeleid als meubelmaker, maar was vanaf 1926 werkzaam als bestuurder van de Rotterdamse afdeling van de Landelijke Federatie van Bouwvakarbeiders. Daarnaast was hij in Rotterdam de aanvoerder van de Revolutionair-Socialistische (Arbeiders) Partij. Hij vertegenwoordigde de partij in de Rotterdamse gemeenteraad en de Provinciale Staten. In 1936 richtte hij de Algemene Werklozen Bond op, die duizenden leden telde. Menist dook onder bij het begin van de nazi-Duitse bezetting, maar werd op 4 maart 1942 door een ongelukkig toeval gearresteerd. Hij werd op 13 april samen met zes medestrijders gefusilleerd.

Hij liet een vrouw en twee dochters achter.

Het leven van Ab Menist is beschreven in Dick de Winter, Ab Menist: Revolutionair-socialistisch vakbondsleider, politicus en verzetsstrijder (Delft: Eburon, 2010).

Meer informatie over Ab Menist is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme en op deze website en deze website en deze website en deze website.

Willem Dolleman
Willem Dolleman (1894-1942) werkte in Den Haag als banketbakker en was in de hofstad de centrale persoon binnen de revolutionair-socialistische beweging. Hij voerde in de stad zowel de Revolutionair-Socialistische (Arbeiders) Partij aan, als het Haagsch Vakcomité, aangesloten bij het Nationaal Arbeids-Secretariaat. Op landelijk niveau was Dolleman belangrijk als bestuurder, auteur en verzorger van kaderscholingen. Op 2 maart 1942 werd Dolleman gearresteerd en op 13 april 1942 werd hij samen met zes medestrijders gefusilleerd.

Hij liet een vrouw en drie zonen achter.

Meer informatie over Willem Dolleman is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme en op deze website en deze website en deze website.

Jan Edel
Jan Edel (1905-1942) was opgeleid tot bakker en woonde in Alkmaar toen de nazi-Duitse bezetting begon. Hij was lid van het MLL-Front en verspreidde illegale literatuur in Alkmaar en Noord-Holland, tot en met Texel en België aan toe. Hij vervulde koerierswerk en onderhield het contact met de drukker van het MLL-Front, Rein Witteveen. Hij werd in de nacht 24 op 25 februari 1942 door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd en later gefolterd. Op 13 april werd hij vanwege zijn verzetswerk samen met zes medestrijders geëxecuteerd.

Hij liet een vrouw en vier kinderen achter.

Meer informatie over Jan Edel is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme.

Cor Gerritsen
Cor Gerritsen (1905-1942) werkte als bode voor de Arbeiderspers en de Arbeidersvereniging voor Lijkverbranding. Hij was lid van de Centrale Leiding van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front en verspreidde illegale literatuur in Haarlem en omstreken. Op 23 februari 1942 werd hij door de SD gearresteerd en zwaar gefolterd. Gerritsen beroofde zich in zijn cel van het leven.

Hij liet een vrouw en dochter achter.

Meer informatie over Cor Gerritsen is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme.

Jan Koeslag
Jan Koeslag (1904-1942) was handelsvertegenwoordiger in Arnhem. Koeslag maakte deel uit van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front en de Centrale Leiding daarvan. Hij trad op als verbindingsman in de provincies Gelderland en Overijssel, vervoerde materiaal, zocht nieuwe contacten en bracht geld van Arnhem naar Amsterdam. De persoonlijke invloed die van hem uitging, maakte dat bij besprekingen een rustige sfeer heerste. Koeslag werd op 4 februari door de Sicherheitsdienst gearresteerd en op 13 april samen met de zes medestrijders geëxecuteerd.

Meer informatie over Jan Koeslag is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme.

Johan Roebers
Johan Roebers (1886-1942) was een sigarenmaker uit Deventer. Hij was van 1919 tot aan de zomer van 1940 gemeenteraadslid voor verschillende linkse partijen, ten slotte voor de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij. Daarnaast was hij voorzitter van het Studiefonds en bestuurslid van het P.W. Jansen Ziekenhuis te Almen. Tijdens de bezetting was hij actief lid van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front, maar op 25 juni 1941 werd hij gearresteerd en gegijzeld als vergelding voor sabotageacties in Deventer en omstreken. Op 16 oktober 1942 werd hij samen met andere gijzelaars in de bossen van Woudenberg, bij de piramide van Austerlitz, door de bezetter gefusilleerd.

Hij liet een vrouw en twee dochters na.

Meer informatie over Johan Roebers is te vinden in Wij moesten door… en op deze website en deze website.

Jan Schriefer
Jan Schriefer (1906-1942) was verantwoordelijk voor het MLL-Front in Amsterdam en omgeving. Hij was lid van de Centrale Leiding van het Front en vergaderingen van het organisatorisch bureau vonden vaak in zijn huis plaats. Op 27 februari 1942 werd hij samen met zijn vrouw Janny gearresteerd. Op 13 april werd hij samen met de anderen bij kamp Amersfoort, waar ze gevangen zaten, gefusilleerd. Zijn vrouw werd opgesloten in kamp Ravensbrück, waar ze na drie jaar bevrijd werd door het Rode Leger.

Meer informatie over Jan Schriefer is te vinden in Voor vrijheid en socialisme.

Rein Witteveen
Rein Witteveen (1893-1942) was de drukker van het MLL-Front, nadat de eerste drukker – Eddy van Lambaart – was gearresteerd. Hij drukte onder andere de MLL-verzetskrant Spartacus. Witteveen werkte als letterzetter en drukker in Oterleek, bij Alkmaar. Voor de oorlog was hij tussen 1919 en 1931 gemeenteraadslid voor de SDAP. In 1931 had hij echter de partij verlaten en was sindsdien partijloos. Witteveen werd op 27 februari 1942 gearresteerd en vervolgens ter dood veroordeeld voor zijn werk als MLL-drukker, ook al was hij officieel geen lid van het MLL-Front. Hij werd op 13 april 1942 samen met zes medestrijders gefusilleerd.

In de omgeving van Oterleek, in Stompetoren, is een monument opgericht voor de gevallenen uit die streek. Rein Witteveen wordt daarop vermeld.

Hij liet een vrouw en een dochter achter.

Meer informatie over Rein Witteveen is te vinden in Voor Vrijheid en Socialisme.

Aaldert IJmkers
Aaldert IJmkers (1896-1942) was een verwarmingsmonteur uit Den Haag, waar hij actief was in de revolutionair-socialistische beweging. Tijdens de bezetting was hij actief in het ondergrondse Marx-Lenin-Luxemburg-Front, waarvoor hij propagandamateriaal stencilde. Op 10 september 1942 werd hij als gijzelaar vastgezet in Kamp Amersfoort. Door een eigenaardig toeval is hij als vergelding voor verzetsacties in de Achterhoek samen met veertien andere gijzelaars – waaronder Johan Roebers – in de bossen van Woudenberg, niet ver van de piramide van Austerlitz, gefusilleerd.

Hij liet een vrouw en twee kinderen na.

Meer informatie over Aaldert IJmkers is te vinden in Wij moesten door… en in dit krantenartikel.

Wie meer wil weten over Henk Sneevliet en zijn medestrijders kan op verschillende plaatsen terecht. Het Sneevliet Herdenkingscomité gaf door de jaren heen drie herdenkingsbundels uit. Twee daarvan zijn hier te lezen en te downloaden:

Max Perthus (red.), Voor vrijheid en socialisme. Gedenkboek van het Sneevliet Herdenkingscomité (Rotterdam 1953)

Henk Smeets en Dick de Winter (eindred.), Wij moesten door… (Ridderkerk 2002)

Over Henk Sneevliet zijn korte biografieën te vinden in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland en het Biografisch Woordenboek van Nederland.

Teksten van Sneevliet zijn hier te vinden.

Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis beheert het archief van Henk Sneevliet, dat voor een groot deel gedigitaliseerd is.

Sal Santen, de schoonzoon van Henk Sneevliet, beschreef in 1971 zijn herinneringen aan Sneevliet. Deze zijn hier te lezen.

Ook de levens van Willem Dolleman en Ab Menist zijn beschreven in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland.

Wim Bot beschreef de geschiedenis van de ondergrondse organisatie van Sneevliet zijn makkers in het boek Tegen fascisme, kapitalisme en oorlog: Het Marx-Lenin-Luxemburgfront, juli 1940 – april 1942 (Amsterdam 1983).

Illegale uitgaven van het Marx-Lenin-Luxemburg-Front, zoals het M.L.L.-bulletin, Brieven aan sociaal-democraten en Brieven van strijd zijn digitaal in te zien via delpher.